Sürdürülebilir Güneş Enerjisine Ulaşılması Garantisi -AB
Sürdürülebilir Güneş Enerjisine Ulaşılmasının Garanti Edilmesi
AB, güneş enerjisi ürünlerinin büyük çoğunluğunu ithal etmektedir. Hatta panel ithalatının %75’i bir ülkeden olmak üzere toplamda 8 milyar euroluk panel ithalatı gerçekleşir. Bu tür arz yoğunluğu seviyesi göz önüne alındığında, AB ülkelerinin üretim kapasitesinin artırılmaması AB’nin elini zayıflatır. AB güneş enerjisi değer zincirini, özellikle üretim aşamasında, canlı yenilikçiliği ve rekabetçi pazarının desteğiyle genişletmek, istihdam ve katma değer yaratırken sektörün dayanıklılığını güçlendirecektir. Ayrıca AB, güneş enerjisi ürünlerinin sürdürülebilir ve AB[1] tüketicilerinin talep ettiği standartlara uygun olmasını sağlamak için adım atacaktır. Bu adımlar:
- Daha Yenilikçi, Sürdürülebilir ve Verimli Güneş Enerjisi Ürünleri
- Tedarik Zinciri Esnekliği
- AB Solar GES[2] Endüstrisi İttifakı olarak gösterilmiştir.
1. Daha Yenilikçi, Sürdürülebilir ve Verimli Güneş Enerjisi Ürünleri
Güneş Enerjisinde İnovasyonu Desteklemek
Güneş enerjisi sektörü, yenilikçi teknolojilerin sürekli olarak üretilmesini sağlayan çok dinamik ve rekabetçi bir sektör haline geldi. AB, GES’den konsantre güneş enerjisine (CSP) kadar tüm güneş enerjisi teknolojilerinde en güçlü inovasyon ortamlarından birine sahiptir. Avrupa Birliği’nin bu bağlamdaki hedeflerinden birisi, yeni nesil çığır açan teknolojilerin daha yüksek dönüşüm verimliliğine sahip olarak geliştirilip üretilmesidir. Yani üretimde kullanılan maddelerin geri dönüşüm sonucu üretilen maddeler olması; sürdürülebilir yaşam döngüsünün devam etmesi açısından çok önemli olduğu vurgulanmıştır. Horizon Europe[3] aracılığıyla AB, üretim aşaması da dahil olmak üzere enerji verimliliğini ve sürdürülebilirliğini artırırken güneş enerjisi teknolojilerinin maliyetini düşürmek için araştırma ve yeniliği desteklemeye devam edecektir. Bu yeni teknolojiler, heteroeklem[4] hücreleri, perovskitler[5] ve tandem[6] hücreleri içerir. Yaklaşan 2023-2024 çalışma programı, bundan öncekilerin yanı sıra yeni teknolojilere, çevresel ve sosyo-ekonomik sürdürülebilirliğe ve entegre tasarıma odaklanan güneş enerjisi araştırmalarını ve inovasyonunu desteklemek için amiral gemisi bir girişim içerecek. Yine Horizon Europe kapsamında, Temiz Enerji Geçişi için Avrupa Ortaklığı, 2021-2027 döneminde güneş enerjisinde araştırma ve yenilik için Üye Devletler, enerji endüstrisi ve kamu kuruluşlarından destek alacak. Bunun yanında, uzay sektörü ek bir yenilik tetikleyicisini temsil ediyor. Bu stratejik sektör, çok bağlantılı hücreler de dahil olmak üzere yüksek performanslı güneş pillerinin geliştirilmesine ihtiyaç duyuyor. Komisyon, araştırma ve geliştirme de dahil olmak üzere AB uzay programı için kritik olan tüm girişimlerde uzay ve karasal sektörler arasındaki sinerjiden yararlanmaya devam edecektir. İnovasyon Fonu, araştırma sonuçları ile ticari gelişme arasındaki uçurumu kapatmak için güneş enerjisi de dahil olmak üzere yenilikçi düşük karbonlu teknolojilerin ticari gösterimi için karbon fiyatına bağlı olarak 2020-2030 yılları arasında yaklaşık 25 milyar Avro destek sağlayacaktır. İlk partide seçilen yedi büyük ölçekli projeden biri güneş enerjisi sektöründe inovasyonu destekliyor. Son olarak, Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu, yerel akıllı uzmanlaşma stratejileri aracılığıyla belirlenen öncelikli alanlarda Üye Devletlerde ve bölgelerde araştırma ve yeniliği desteklemiş ve desteklemeye devam edecektir.
Kurulu GES’lerin Sürdürülebilirliğini Desteklemek
20 yılı aşkın bir süredir faaliyet gösteren günümüzün ticari solar sistemleri, onları üretmek için gereken enerjinin neredeyse yirmi katını üretebilir. Ancak, üretimleriyle ilişkili karbon ve çevresel ayak izini azaltmaya devam edilmesi AB’nin dikkat ettiği diğer bir husustur. Avrupa Komisyonu, 2023'ün ilk yarısında AB'de satılan GES modülleri, inverterler ve sistemler için geçerli olacak iki zorunlu iç pazar aracı önermeyi planlıyor:
Bu önlemler, çevresel olarak sürdürülebilir cihazları teşvik etmek için ürün ve sistemlerin verimliliği, dayanıklılığı, tamir edilebilirliği ve geri dönüştürülebilirliği ile ilgili olacaktır. Komisyon ayrıca üretim sürecinin kalitesini ve GES modüllerinin karbon ayak izini kapsayan yeni düzenlemeleri değerlendirmektedir. Sürdürülebilirlik etkilerinin yanı sıra bu düzenlemelerin, yeniliği teşvik etmesi ve potansiyel alıcıların farklı ürünleri karşılaştırması için ortak bir referans sağlaması hedeflenmektedir. Komisyon ayrıca 2023'te alan ve su ısıtıcıları için mevcut Ecodesign ve Enerji Etiketleme düzenlemelerinin bir revizyonunu teklif etmeyi planlıyor. Isıtıcılar ve güneş enerjisi ürünleri arasındaki etkileşim, güneş enerjisinin entegrasyonu için kilit önemdedir; bu düzenlemeler, birleşik faydalarını tüketiciler için daha anlaşılır ve görünür hale getirecektir. Ayrıca AB, ürünlerin işçi haklarına riayet edilerek üretildiğini garanti edecek. Bu garanti, üretimde çalışan işçilerin kendini güvende hissetmesinden ötürü daha verimli çalışmasını sağlayacaktır.
2. Tedarik Zinciri Esnekliği
Hammadde Bağımlılığı
Solar panel üretimde hammadde kullanımı, üretimde kullanılan teknolojiye bağlıdır. Piyasa şu anda esas olarak silikona dayanan kristal silikon hücreler tarafından yönetilmektedir. Küresel arzın %5'inden daha azını temsil eden ince film teknolojileri[9](Thin-Film Technologies)[10], ham maddelerin daha heterojen bir şekilde kullanılmasını sağlar. Ayrıca, tüm GES modüllerinin imalatı ve montajı için cam, alüminyum ve çelik gerekir; bunun yanında bakır, bağlantı için gereken kabloların üretiminde kullanılır. AB içindeki tedarikçiler şu anda işlenmiş malzemelere olan talebin küçük bir kısmını karşılamaktadır ve genellikle bir veya birkaç ülkede yoğunlaşan uluslararası tedarikçilere bağlıdır. Teknolojik gelişmeler sayesinde malzeme yoğunluğu zaman içinde azalacak olsa da silikon talebinin 2030 yılına kadar dört kat artması -Bunda ilk yazıda da belirttiğimiz 2026-2030 arasında yürürlüğe konacak maddeler etkilidir- ve ardından istikrar kazanması bekleniyor. AB’nin Güneş Politikası, kaynaklara erişim, döngüsel ekonomi ve sürdürülebilirliğe dayalı olarak kritik ham maddelerle ilgili dayanıklılık oluşturmayı amaçlamaktadır. Yani olası bir hammadde krizinin önüne geçmek adına önlemler almak AB’nin yeni Güneş Politikası’nın en önemli hedeflerinden biridir. Kaynak güvenliğini sağlamak, küresel pazarların bozulmamasını sağlamak ve arzı çeşitlendirmek için şüphesiz kritik önem taşımaktadır. Bu bağlamda önümüzdeki süreçte ilk etapta silikon metal[11] ve polisilikonun[12] sürdürülebilir ve sorumlu yerel tedarikinin güçlendirilmesi de öngörülebilir. Kaynak verimliliğinin ve döngüselliğin iyileştirilmesi, bu zorluğun üstesinden gelmek için aynı derecede önemlidir. 2012'den bu yana AB mevzuatı, GES modüllerinin iyileştirilmesi, yeniden kullanılması ve geri dönüştürülmesi çağrısında bulunuyor. 2025'ten başlayarak, ömrünün sonuna gelen solar panellerin sayısı önemli ölçüde artacaktır. Bu durum, panellerin geri dönüşümünün ve/veya tamir edilebilirliğinin yeni tasarlanan enstrümanlar ve bu panellerin etkili geri dönüşümünün sağlanması için yeni bir ekosistem oluşturmayı gerektirmektedir. GES için Ecodesign önlemleri, daha yüksek uzun vadeli enerji performansına yol açan ve geri dönüşüm ve onarımı kolaylaştıran daha iyi ürün tasarımını teşvik etmek için bu yönlere ilişkin bilgi gerekliliklerini içerecektir.
Üretim
AB endüstrisi, polisilikon sektöründen başlayarak güneş enerjisi PV değer zincirinin çeşitli bölümlerinde güçlü konumlara sahiptir, ancak özellikle invertör ve güneş takip cihazları üretimi veya izleme ve kontrolü dahil olmak üzere aşağı akım segmentinde güçlü konumlara sahiptir. Avrupalı şirketler dağıtım sektöründe de lider konumunu korumuştur. Aşağıdaki şekilde gösterildiği gibi, alt segmentler değer zincirinin brüt katma değerinin yarısını temsil ediyor ve AB bu değerin %10'undan fazlasını alıyor.
Kaynak : Guidehouse Insights, 2020
AB merkezli imalat kıtlığı giderilmezse, imalat kümelerine yakınlığın genellikle gerekli olduğu bir alan olan araştırma ve inovasyonda AB'nin rekabet edebilirliğinin kritik seviyede azalacağı öngörülmektedir. Tedarik zincirinin imalat ve montaj aşamalarındaki marjinal AB katkısı, küresel düzeyde bileşenler aşamasında bir ülkenin yarı tekelci rolüyle birleştiğinde, kapsamlı dış tedarik kesintileri durumunda AB'nin direncini azaltır. Bu, hızlandırılmış güneş enerjisi dağıtımı için riskler oluşturur.
AB-Solar GES Endüstrisi İttifakı
GES’lere yönelik artan AB talebi ve artan küresel nakliye maliyetleri, AB'de GES ekipmanları üretimine yapılan yatırımlara olan ilgiyi çekmektedir. Aynı zamanda sektör, özellikle tespit edilen yüksek finansman riskleri nedeniyle, yenilikçi teknolojik avantajlarını büyük ölçekli üretime dönüştürmekte ve ölçek ekonomileri oluşturmakta zorlanılmasına neden oluyor. Yenilikçi ve sürdürülebilir solar sistemlerin AB'de daha çeşitli ithalatı ve ölçeklendirilmiş güneş enerjisi üretimi yoluyla arz çeşitlendirmesinin güvence altına alınması, AB'de güneş enerjisinin gerekli olan kitlesel konuşlandırılması için arz risklerinin azaltılmasına katkıda bulunacaktır. Bu hedef AB Solar Industry Alliance(Solar Endüstri İttifakı) tarafından desteklenecektir. İttifak, endüstriyel aktörleri, araştırma enstitülerini, tüketici derneklerini ve gelişmekte olan döngüsel endüstri de dahil olmak üzere güneş PV sektörüne ilgi duyan diğer paydaşları bir araya getirecektir. Bunun yanında, yatırım fırsatlarını, proje boru hatlarını ve teknoloji portföylerini belirlemek ve koordine etmek ve Avrupa'da güneş enerjisi endüstriyel ekosistemi için yollar oluşturmak için çalışacaktır. Yeni, daha verimli ve sürdürülebilir teknolojilerin geliştirilmesi ve benimsenmesine yönelik koordinasyon eylemleri için bir çerçeve sağlayacaktır. Yenilik/teknoloji, endüstriyel tedarik zinciri, finans, düzenleme, beceriler ve vatandaş katılımını kapsayacaktır. İttifak, mali desteğin mevcudiyetini haritalandıracak, özel yatırımı çekecek ve üreticiler ile alıcılar arasındaki diyaloğu ve eşleştirmeyi kolaylaştıracak.
Aşağıdaki AB programları kapsamında ittifak Sürdürülebilir Güneş Enerjisine Ulaşılması için destek verecektir:
- InvestEU, Avrupa Yatırım Bankası ve diğer kamu finans kurumları aracılığıyla kanalize edilen özel yatırımlara risksiz finansman sağlayabilir.
- İnovasyon Fonu ayrıca fonları, güneş panelleri ve bileşenleri gibi yenilikçi sıfır ve düşük karbonlu ekipmanlara yönlendirebilir.
- İyileşme ve dayanıklılık ve Uyum politikası fonları, yerel kalkınmayı destekleyen ilgili projeleri destekleyebilir.
İttifak, Horizon Europe ile güçlü bağları olan bir araştırma ve inovasyon ayağı içerecektir. Ayrıca döngüsellik ve sürdürülebilirlik de ittifakın odağında olacaktır. Daha yüksek geri dönüşüm verimliliklerini kolaylaştırmak için değer zinciri boyunca koordinasyonu teşvik edecektir. Bu sektördeki gelişmeleri izleyecek ve özellikle güvenli ve sürdürülebilir hammaddelere erişim konusunda olası darboğazları tahmin edecektir. Malzeme geri kazanım oranları için potansiyel hedefleri tartışıp yol haritası belirleyecektir. Son olarak ittifak, güneş enerjisi üretim sektörü için vasıflı bir iş gücünün gelişimini teşvik etmek amacıyla karadaki yenilenebilir enerjiler için AB büyük ölçekli Beceri Ortaklığı[13](EU large-scale Skill Partnership) ile iş birliği yapacak. İttifak hem kuruluşunda hem de faaliyetlerinde AB rekabet kurallarına[14], özellikle de TFEU'nun 101. maddesine[15] tam olarak uyacaktır.
Güneş Enerjisi Alanında Uluslararası İş Birliği
Güneş enerjisi, temiz enerjiye ve net sıfır emisyona küresel geçişin temel taşıdır. En az gelişmiş ve en savunmasız ülkelerin çoğu potansiyel açısından en donanımlı ülkeler olsa da, bir dizi faktör bu bölgelerde güneş enerjisinin alınmasını ve geliştirilmesini engellemiştir. 2021'in sonunda dünya çapında 843 GW kuruldu, bu oran 2017’ye kadar kurulan toplam GES kapasitesinin iki katına[16] eşdeğerdir. Yine de, Paris Anlaşmasında belirtilen hedeflere ulaşmak için güneş enerjisi dağıtımında ve entegrasyonunda daha fazla hızlanma gerekiyor. AB, yenilenebilir enerji yatırımlarını çekmek ve bunları şebekeye entegre etmek için teşvikler yaratan bir enerji modeli geliştirmiştir. Enerji Topluluğuna dahil olanlar gibi AB'nin komşusu olan birçok ortak ülke, bölgesel elektrik piyasaları ve sınır ötesi iş birliği ve altyapı ile desteklenen bu modeli çoğaltmakla ilgileniyor (Aday üye olan ülkemizin de bu iş birliği içinde olduğunu genel olarak desteklemiştir). AB, üçüncü ülkelerle diplomatik çabaları ve stratejik angajmanları yoluyla, fosil yakıt oynaklığına ve jeopolitik risklere maruz kalmayı azaltmak için güneş enerjisi ve diğer yenilenebilir enerji kaynaklarının genişletilmesi üzerinde çalışacaktır. AB, dünya çapında fosil yakıt sübvansiyonlarının kademeli olarak kaldırılmasını ve açık, şeffaf ve rekabetçi yatırım koşullarının teşvik edilmesini aktif olarak desteklemektedir. AB ayrıca, yerel içerik gereklilikleri gibi ticaret ve yatırım engellerini kaldırmak ve şeffaf ve rekabetçi satın alma prosedürlerini teşvik etmek için ortaklarıyla birlikte çalışacaktır. Daha elverişli bir iş ortamının teşvik edilmesi de gelecekteki ticaret anlaşması müzakerelerinin bir hedefi olacaktır. AB-ABD Ticaret ve Teknoloji Konseyi bağlamında, her iki taraf da güneş değer zincirinde şeffaflık ve sürdürülebilirlik açısından tedarik zinciri direncinin kırılması üzerine çalışmalar yapmaktadır. AB, 2030 için BM 7. Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi’nde[17] belirtildiği gibi, uygun fiyatlı, güvenilir ve modern enerji hizmetlerine evrensel erişime geçişlerini hızlandırmak için bu teknolojiden yararlanma konusunda dünya genelindeki ortaklarını destekleyecektir. Uluslararası Enerji Ajansı ile AB, kömüre bağımlı ülkelerde adil ve sosyal olarak adil geçişler için sıfır emisyonlu enerji yol haritaları da hazırlayacak.
Sonuç
AB güneş enerjisi, güç ve ısı sistemlerinin hızla ana akım bir parçası olma ve Rus fosil yakıtlarına olan bağımlılığını aşamalı olarak ortadan kaldırırken Avrupa Yeşil Mutabakat hedeflerine ulaşmak için ana kaldıraç olma konusunda önemli bir potansiyele sahiptir. Bu strateji, solar sistemlerin sunduğu çok sayıda fırsatı değerlendirmeyi öneriyor. Vatandaşların güneş enerjisi teknolojilerinin ve AB endüstrisinin bu büyüme fırsatını yakalamasına, AB için istihdam ve katma değer yaratmasına olanak tanırken, bunu başarmak için bir yol haritası ortaya koyuyor. Avrupa Çatı Çatıları Girişimi ile AB, bu önemli değişimin gerçekleşmesini hâlâ engelleyen unsurları kararlı bir şekilde kaldırarak evlere, ofislere, mağazalara ve fabrikalara güç sağlamak için bu basit ve bol kaynağı kullanacaktır. AB'nin güneş enerjisi de dahil olmak üzere karadaki yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelik büyük ölçekli beceri ortaklığı, güneş enerjisini üretmek, dağıtmak ve sürdürmek için gereken vasıflı işgücündeki büyüyen darboğazı, temiz enerji geçişinin hizmetinde yeni yeşil işler için bir fırsata dönüştürecektir. Arz tarafında, önerilen AB Solar PV Endüstrisi İttifakı, tedarik zincirlerimizi çeşitlendirmeye, AB'de daha fazla değeri korumaya ve yeni nesil teknolojilere dayalı verimli ve sürdürülebilir ürünler sunmaya yardımcı olmalıdır. Enerji krizi ve jeopolitik gerilimlerin ortasında, Stratejinin ve AB ve Üye Devletleri için önerilen bu kilit güneş enerjisi girişimlerinin uygulanması son derece acildir.
Rapor Sonu Değerlendirme
Yazı dizimizin son bölümünde, Avrupa Birliği’nin derin enerji krizine çözüm olarak hazırladığı REPowerEU planını ve bu plan kapsamında hazırladığı AB Güneş Stratejisi’nin “Sürdürülebilir Güneş Enerjisine Ulaşılmasının Garantisi” bölümünü ve rapor sonu değerlendirmeler ile yol haritalarını inceledik. Raporun ilk bölümünde, Dünya’yı saran enerji krizi ve iklim değişikliği ötürü güneş enerjisine geçişin kritik öneme sahip olduğu şiddetle vurgulanmıştır. 2025 yılından itibaren nüfusu 10.000’i geçen her belediyede solar bilincin aşılanması için enerji toplulukları kurulacağı açıklanmıştır ki güneş enerjisinin yaygınlaştırılması için hayati önem taşımaktadır. Bununla birlikte ilgili raporda, yapılacak yasal değişiklikler ile (Binalarda güneş enerjisinin zorunlu hale getirilmesi) 2025-2029 arasında güneş enerjisinin tercihten çok hayatımızın değişmez bir parçası olacağı ilan edilmiştir ve güneş enerjisinin kullanılabileceği alanlar anlatılmıştır. Raporun ikinci bölümünde ise küçük ve büyük yatırımcının önünde bulunan engeller tek tek ele alınmış, uluslararası iş birliği ile gereken finansal teşvikler ve yasal düzenlemeler gerçekleştirilerek engellerin ortadan kaldırılması hedeflenmiştir. Raporda da vurgulandığı gibi içerisinde bulunduğumuz enerji krizi ve iklim değişikliğinin yegâne çözümü; sırtımızı yaslayabileceğimiz cömert destekçimiz Güneş’tir. Elektrik tüketiminin önümüzdeki yıllarda elektrikli arabalar ve gelişen yeni teknolojik ürünler ile artacağı sabittir. Gumbel Group olarak, Türkiye’deki solar sistemlerin %5’inin[18] direkt olarak kurulumunu gerçekleştirerek ülkemizin “Temiz Enerji” hedefine sağladığımız katkının mutluluğunu, gelecek için katacaklarımızın heyecanını yaşıyoruz. Ne kadar güneş yatırımı; o kadar kâr, o kadar yeşil, o kadar gelecek… Ülkemiz için güçlü ve bağımsız duruş, güvenli yarınlar için güneş diyoruz, siz de eğer “Yüzünüzü Güneş’e dönmek” isterseniz WhatsApp hattımızdan veya sabit hattımızdan bizimle iletişime geçebilirsiniz.
[1] Avrupa Birliği https://european-union.europa.eu/index_en
[2] GES: Güneş enerjisi santralleri, güneş ışığından gelen enerji parçacıklarını elektrik enerjisine çeviren santrallerdir. https://tr.wikipedia.org/wiki/G%C3%BCne%C5%9F_enerjisi_santrali
[3] https://ufukavrupa.org.tr/tr
[4]Heteroeklemler iki farklı yarıiletken yapı arasında ilginç elektriksel ya da elektro optik özelliklere sahip kontaklardır. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/724676
[5] Perovskit güneş pillerinde güneş ışığını soğuran tabakada kurşun ve kalay esaslı malzemeler kullanılmaktadır. Genellikle kullanılan malzemeler ucuzdur ve üretimi kolaydır. Farklı dalga boylarındaki ışıklara tepki gösterirler böylece aynı güneş ışığından daha fazla elektrik üretilmesine olanak sağlar. https://malzemebilimi.net/perovskit-nedir-perovskit-gunes-pilleri.html
[6] Tandem güneş hücreleri birden çok aktif katmana sahiptir ve her bir katmanı farklı dalga boyuna duyarlı olacak şekilde tasarlanır ve bunun amacı elektromanyetik spektrumunun daha geniş kısmından yararlanmaktır. Bu sayede tek katmanlı bir güneş hücresine göre daha yüksek verim elde edilir. https://www.ohu.edu.tr/nanoteknoloji/sayfa/tandem-gunes-pilleri#:~:text=Tandem%20g%C3%BCne%C5%9F%20h%C3%BCcreleri%20birden%20%C3%A7ok,daha%20y%C3%BCksek%20verim%20elde%20edilir.
[7] Ekodizayn (Ecodesign) ve enerji etiketlemesi ile ilgili mevzuat, ürünlerin enerji verimliliğini artırmak için etkili bir araçtır. AB'nin 2020 enerji verimliliği hedefine önemli ölçüde katkıda bulunan, piyasadaki en az gelişmiş ürünleri ortadan kaldırmaya yardımcı oluyor. https://www.intersistemteknik.com/eco-dizayn-ce-belgesi.html
[8] https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/21.5.3584.pdf
[9] İnce filmler, farklı üretim teknikleri kullanılarak kaplanacak malzemenin atomlarının ya da moleküllerinin, filmi destekleyerek filmin oluşumuna yardımcı olan bir taban üzerine dizilmesi ile ince bir tabaka halinde oluşturulan ve kalınlıklıkları genel olarak 1 mm ‟nin altında olan malzemelerdir. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/236144
[10] İnce film güneş pillerinin üç ana kategorisi vardır: kadmiyum tellür (CdTe), bakır indiyum galyum diselenid (CIGS) ve amorf ince film silikon (a-Si, TF-Si).
[11] Silikon metal, alüminyum alaşımlarının bir bileşenidir ve kimya endüstrisi tarafından silikon üretimi için kullanılır. Elektronik endüstrisinde ve güneş enerjisi sektöründe de (güneş panelleri, silikon çipler, yarı iletkenler) popülerdir. Alüminyumun mukavemet, sertlik veya akışkanlık etkili geliştirir. https://l24.im/ifmy9DH
[12] Polikristalin silikon küçük kristaller olarak da bilinen, kristalitten oluşan bir silikon malzemedir. Polikristalin silikon fotovoltaik güneş hücrelerinin üretiminde önde gelen malzeme olarak kullanılır. Monokristalin silikon ve amorf silikondan farklıdır.https://tr.wikipedia.org/wiki/Polikristalin_silikon
[13] https://www.pubaffairsbruxelles.eu/eu-institution-news/40879/
[14] Rekabet kuralları, özellikle toplantılar, tartışmalar, bilgi alışverişi ve varılan anlaşmalar hakkında rapor verilerek ve talep üzerine Komisyon'a sunularak korunmalıdır. Ayrıca ittifakın üyeleri, bir rekabet uyum programı da dahil olmak üzere bir davranış kuralları imzalayacak.
[15] Avrupa Birliği'nin İşleyişine İlişkin Antlaşma'nın 101. Maddesi, Avrupa Ekonomik Alanı'nın iç pazarındaki serbest rekabeti bozabilecek kartelleri ve diğer anlaşmaları yasaklamaktadır. https://en.wikipedia.org/wiki/Article_101_of_the_Treaty_on_the_Functioning_of_the_European_Union
[16] IRENA istatistikleri
[17] https://turkiye.un.org/tr/sdgs
[18] IRENA istatistiklerinden bu yaklaşık oran elde edilmiştir.
